Kara�ay-�erkez Cumhuriyeti

Karaçay-Çerkez Cumhuriyeti
 
Anahtar Kelimeler: Muhtar Türk Cumhuriyetleri, Karaçay-Çerkez Cumhuriyeti.
 
Kuzey Kafkasya’da Kafkas s�rada�lar�n�n orta bölgesinde Rusya Federasyonu’na ba�l� özerk bir cumhuriyettir. 1828 y�l�nda Rus hâkimiyetine giren bölgede Balkarl� Türklerden zorla ayr�lan Karaçayl� Türklere Rusya Çerkezlerle birlikte bu devleti kurdurmu�tur. Yüzölçümü 14.100 km2 olup, nüfusu 415.000’dir. Bunun 31’i Karaçayl� Türk, 10 Adige, 42 Rus’tur. Ba��ehri Çerkessk olan cumhuriyette Türkler güneyde özellikle Kuban nehri yak�nlar�nda ya�amaktad�rlar. Hun, Bulgar Türkleri, Hazarlar, K�pçaklar’�n torunlar� olan Karaçayl�lar 1800’lü y�llara kadar bölgede kurulan Türk devletleri idaresinde ya�am��lar, 1806-1812 Osmanl�-Rus Sava�� sonucu yap�lan Belgrat Antla�mas� ile Ruslar’�n idaresine girmi�lerdir. 1822, 1835-1837, 1845-1846, 1853-1855 y�llar�ndaki isyanlar sonucu binlerce Karaçayl� �ehit olmu�tur. 1860 y�l�nda bölgede özel bir sistem kuran Ruslar, Türkleri ikiye bölmü�, Karaçayl�lar� Kuban, Malkarlar� Terek eyaletine ba�lam��lard�r. 1873 ve 1900 y�llar�nda isyan eden Karaçayl�lar�n topraklar� ellerinden al�nm��, 1917 �htilâli sonras� Bol�eviklerin verdi�i ba��ms�zl�k sözünün tutulmamas� üzerine tekrar isyan ederek, 1918’de Kuzey Kafkasya Birle�ik Cumhuriyeti’ne kat�lm��lard�r. Kafkaslar� tekrar ele geçirmek isteyen Bol�eviklere 1920-1922 y�llar� aras�nda direnen Karaçayl�lar, 1922 y�l�nda Rus i�galine kar�� koyamam��lar, Karaçayl�lar yeniden Malkarl� Türklerden ayr�larak, Karaçayl�lar� Çerkezlerle, Malkarl�lar� Kabardeylerle ayn� yönetim alt�na alm��lard�r.  1926 y�l�nda Karaçay-Çerkez Özerk Bölgesi olmu�, ayn� y�l ve 1932-1934 y�llar�nda isyan eden Karaçayl�lar�n 40’� öldürülmü� ve Sibirya’ya sürülmü�tür. II. Dünya Harbi’nde de Almanlar�n i�galine u�rayan Karaçay, Almanlar�n çekilmesinden sonra K�z�l Ordu i�gâline u�ram�� ve Almanlara yard�m edildi�i gerekçesi ile 2 Kas�m 1943 tarihinde Sibirya’ya sürülmü�tür. 1957 y�l�nda affedilerek yurtlar�na geri gelmeye ba�lam��lard�r. Bugün Karaçay’da ba��ms�zl�k yanl�s� birçok kurulu� bulunmaktad�r. “Karaçay Cemaat�” bunlar�n ba��n� çekmektedir. Ayr�ca “Karaçay Gençlik Te�kilât�” milliyetçi bir te�kilât olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.
 
Kaynak (Source): Bainbridge, Margaret; Dünyada Türkler, Çev. Mehmet Harmanc�, Say Yay�nlar�, �stanbul 1995, s. 338 + 1 Harita. Devlet, Nadir; Ça�da� Türk Dünyas�, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay�nlar�, �stanbul 1989, s. X + 328. Orkun, Hüseyin Nam�k; Yeryüzünde Türkler, Ç�naralt� Yay�nlar�, �stanbul 1944, s. 112. Özkan, Nevzat; Türk Dünyas�, Nüfus, Sosyal Yap�, Dil, Edebiyat, Geçit Yay�nlar�, Kayseri 1997, s. VIII + 416. Türk Dünyas� El Kitab�, TKAE, Ankara 1976, s. VIII + 1452 + 1 Harita.
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullan�m haklar� ile ilgili bilgiler.) 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyar�nca haz�rlanan tüm içeri�in her türlü ortamda umuma arz yetkisi s�n�rs�z süreyle Kültür Turizm Bakanl���na devredilmi�tir.  Bakanl�k sonraki zamanlarda haz�rlanan içerikle ilgili düzeltme, ekleme, silme veya yay�ndan kald�rma hakk�na sahiptir. Kayna�� Haz�rlayan Konu Editörü Proje Yöneticisi Prof. Dr. Abdulhaluk Mehmet ÇAY      Prof. Dr. Abdulhaluk Mehmet ÇAY    Prof. Dr. Hale KÜNÜÇEN

Kaynak: http://www.kulturportali.gov.tr/medya/dokuman/dokumandetay/1120​