Hoca Ahmet Yesevi �niv.

HOCA AHMET YESEV�   ULUSLARARASI TÜRK-KAZAK ÜN�VERS�TES� 

Doç. Dr. Nursulu Çetin Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi Ö�retim Üyesi nursulu@yesevi.edu.tr

Orta Asya’n�n tarihî, bilim ve kültür merkezi olan Türkistan’� canland�rmak amac�yla, Kazakistan Cumhurba�kan� Nursultan Nazarbayev’in 6 Haziran 1991 tarihli ve 329 say�l� karar�yla Sovyetler Birli�i’nin da��lmas�ndan k�sa bir süre önce Ahmet Yesevi Türkistan Devlet Üniversitesi kuruldu.

1991 y�l�nda Kazakistan’�n ba��ms�zl���n� ilk tan�yan Türkiye Cumhuriyeti, e�itim alan�nda da Kazakistan ile ili�ki kuran ilk ülke oldu. Ba�bakan Süleyman Demirel’in yapt��� ilk Kazakistan gezisi s�ras�nda (29 Nisan - 1 May�s 1992) iki ülke aras�nda imzalanan “E�itim, Bilim, Kültür ve Spor Alanlar�nda ��birli�i Anla�mas�” ile Türkistan Devlet Üniversitesi’nin iki ülkenin ortak üniversitesi hâline getirilmesi ve tüm Türk Dünyas�na hizmet vermesi karar� al�nd�. 31 Ekim 1992’de Türk Dili Konu�an Ülkeler Devlet Ba�kanlar� Ankara Zirvesi’nde iki ülke hükümetleri aras�nda “Türkistan �ehrinde Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi Kurulmas�na Dair Anla�ma” imzaland�. Anla�ma ve buna göre haz�rlanan Üniversite Tüzü�ünün T.B.M.M.’ce onaylanmas� ve 15 Ekim 1993 tarihli 21729 say�l� Resmi Gazete’de yay�mlanmas�n� müteakip, üniversite yönetimi hükümetler aras� olu�turulan Mütevelli Heyete devredildi. Böylece, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi, Türkiye ve Kazakistan Cumhuriyetlerinin uluslararas�, özerk statüye sahip, ortak devlet üniversitesi oldu.

Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi, Kazakistan’da aç�lan ilk devletleraras� üniversite olup, sonraki y�llarda ülkede aç�lan uluslararas� üniversiteler için örnek olmu�tur. Bununla birlikte, Türk Dünyas�n�n büyük dü�ünürü ve ortak miras� olan Ahmet Yesevi’nin türbesinin bulundu�u Türkistan �ehrinde Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi’nin kurulu�u, Türkiye Cumhuriyeti’nin ba��ms�z Kazakistan ile ili�kilerinin ilk somut ad�mlar�ndan birisi olmu�tur.

Üniversite temel misyonunu, Türk Devlet ve Topluluklar�na mensup ö�rencileri, bir çat� alt�nda e�itmek;  hür ve bilimsel dü�ünce gücüne, ça�da� bilgi ve beceriye, toplumsal sorumluluk duygusuna sahip, insan haklar�na sayg�l�, ho�görülü, millî ve ahlâkî de�erlere ba�l�, sorgulayan, ara�t�ran, giri�imci,  demokratik ve laik devlet esaslar�na ba�l�, tarih ve kimlik �uuruna sahip bireyler yeti�tirmek; ara�t�rma ve geli�tirme faaliyetleri ile bilim ve toplum hayat�na katk�da  bulunmak olarak belirlemi�tir. Üniversite, uluslararas� standartlarda e�itim ortam� ve bilimsel ve teknolojik ara�t�rma altyap�s� sa�lamay� ve rekabet gücü yüksek bir üniversite olmay� hedeflemektedir.

Üniversitenin en yüksek karar organ� Mütevelli Heyeti’dir. Mütevelli Heyet, iki ülkeden e�it say�da olmak üzere, üst düzey yöneticilerden atanan 10 ki�iden olu�maktad�r. Mütevelli Heyet Ba�kan� Türkiye Cumhuriyeti Cumhurba�kan�nca bu ki�iler aras�ndan atan�r. Mütevelli Heyet Ba�kan Yard�mc�s� ve dört üye ise Kazakistan Cumhuriyeti taraf�ndan atanmaktad�r. Halen Mütevelli Heyet Ba�kanl���n� Hacettepe Üniversitesi ö�retim üyesi Prof. Dr. Osman Horata yapmaktad�r.

Üniversite Rektörü Kazakistan Cumhuriyeti, Rektör Vekili ise Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Ö�retim Kurulu taraf�ndan atanmaktad�r. 2014-2015 ö�retim y�l�nda Üniversitenin Rektörlü�ünü Prof. Dr. Valihan Abdibekov, Rektör Vekilli�ini ise Prof. Dr. Mehmet Kutalm�� yürütmektedir.

Üniversitenin Geli�imi

Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi ad�na ö�renci al�m� 1994-1995 ö�retim y�l�nda ba�lad� ve bu çerçevede Türkiye’den ve di�er Türk Devlet ve Topluluklar�ndan ö�renciler Kazakistan’a gönderildi.

Üniversitenin merkez yerle�kesi, Güney Kazakistan’da Türkistan �ehrinde Kazakistan Cumhuriyeti taraf�ndan tahsis edilen 300 hektarl�k bir arazi üzerine kurulmu�tur. Merkez yerle�ke d���nda, �u anda Türkistan ve Kentav �ehirlerinde de e�itim binalar� bulunmaktad�r.

1993 y�l�nda Çimkent Pedagoji Enstitüsü, 1999 y�l�nda da Taraz Enstitüsü üniversiteye ba�lanm��t�r. 2008-2009 ö�retim y�l�ndan itibaren ise Mütevelli Heyet karar�yla, Çimkent ve Taraz Enstitüleri Kazakistan Cumhuriyetine devredilmi�tir.

1995-2002 y�llar�nda Üniversite kampüs in�aat� genel hatlar�yla tamamlanm�� olup, e�itim binalar�, yurtlar, kültür merkezi, ö�retim üyeleri lojmanlar�, misafirhane, otel, spor alanlar� kullan�ma aç�lm��t�r.

Merkez yerle�kede, Türkistan ba�ta olmak üzere bölge halk�na hizmet veren ve en son teknolojik araç-gereçlerle donat�lm�� T�p Fakültesi Hastanesi 1 Aral�k 2008 tarihinde hizmete aç�lm��t�r. 2009 y�l�nda ise, yeni Rektörlük binas� aç�lm��t�r.

Bunlarla birlikte Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi bünyesinde Hizmet �çi E�itim Enstitüsü (Hayat Boyu E�itim Enstitüsü), Yayg�n E�itim Merkezi, Haz�rl�k ve Dil Ö�retim Merkezi, Lisansüstü Klinik E�itim Merkezi (Çimkent), Avrasya Ara�t�rma Enstitüsü, Ekoloji Ara�t�rma Enstitüsü, Türkoloji Ara�t�rma Enstitüsü, Müze, Arkeoloji Ara�t�rma Enstitüsü, Kültür Merkezi, Resimli Türk Dünyas� Tarihi Müzesi, Arkeoloji Müzesi, Tercüme Merkezi, Kütüphane, Spor Kulübü, Bilgi ��lem Merkezi, Prodüksiyon Merkezi, Matbaa, Botanik Bahçesi, Sa�l�k Merkezi, 2 T�p Hastanesi, Ahmet Yesevi Meslek Yüksekokulu gibi birimler mevcuttur.

Türkiye ve Kazakistan Cumhuriyeti, Kazakistan Cumhurba�kan� Nursultan Nazarbayev’in Ekim 2009 tarihli Ankara resmi ziyareti s�ras�nda imzalanan, taraf ülkelerin hak ve yükümlülüklerine aç�kl�k getiren “Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi’nin ��leyi�ine Dair Anla�ma” ile, e�itim alan�ndaki i�birli�ini daha da geli�tirme iradesini ortaya koymu�tur. Anla�ma ve eki Protokol devlet içi prosedürlerini tamamlay�p, 28 Mart 2012 tarihinde yürürlü�e girmi�tir.

2014 itibariyle Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi, 7 fakülte ve 1 yüksekokulda, be�eri, sosyal, idari, t�p, fen, hukuk, sanat, pedagoji ve teknik bilim alanlar�nda toplam 56 lisans, 29 yüksek lisans ve 9 doktora program�, 3 T�p alan�nda uzmanl�k ve 7 intörn program�nda e�itim vermektedir. Ayn� zamanda Türk dili konu�an ülkeler ve topluluklar� aras�nda bilimsel, kültürel ve manevi ili�kilerin geli�tirilmesine büyük önem verilmektedir.

Üniversite, 2002 y�l�nda ba�latt��� Türkiye Türkçesiyle Uzaktan E�itim Programlar� (TÜRTEP) ile Türkiye’de bu alanda öncü olmu�tur.

Kuruldu�u y�l 332 ö�renci ile ö�renime ba�layan üniversitede, bugün yakla��k (5274’ü TÜRTEP ö�rencisi olmak üzere) 5433’ü Türkiye’den, yakla��k 650’si Kazakistan d���ndaki Türk Cumhuriyetleri ile akraba topluluklar�ndan (Azerbaycan, K�rg�zistan, Özbekistan, Türkmenistan, Mo�olistan, Çin, Ba�kurdistan, Çuva�istan, Hakasya, Karaçay, Malkar, Karakalpakistan, Tataristan, Saha, Altay, Tuva, Da��stan, Gagauz Yeri vb. toplam 32 Türk Toplulu�undan) olmak üzere 14 bin civar�nda ö�renci e�itim görmektedir.

Kazakistan ve Türkiye’den ö�renci al�m�, ülkelerin merkezî s�navlar�; di�er Türk Devlet ve Topluluklar�ndan ö�renci al�m� ise özel seçme s�navlar� ile yap�lmaktad�r. E�itim dili, Tüzükte Kazakça, Türkçe, Rusça ve �ngilizce olarak belirlenmi�tir. Üniversite taraf�ndan verilen diplomalar�n denkli�i kanunla sa�lanm��t�r.

2013-2014 ö�retim y�l� itibariyle üniversitede toplam 1077 akademik personel çal��makta, bunun içinde 102 profesör, 312 doktor ve 224 uzman bulunmaktad�r.Ayr�ca 4’ü profesör, 18’i doçent ve doktor olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti vatanda�� 44 personel görev yapmaktad�r.

Son Geli�meler ve Faaliyetler

Merkez Yerle�ke içerisinde 6500 m2 alan üzerine kurulu Kültür Merkezi içinde bulunan üniversite kütüphanesi, Kazak, Türk, Rus ve Bat� dillerinde bir milyonu a�k�n kitaba sahiptir. Merkez yerle�ke içerisine Türkiye taraf�ndan yap�lacak 7.000 m2 kullan�m alan�na sahip müstakil Kütüphane binas�n�n temeli ise, 24 May�s 2010 tarihinde her iki ülke Cumhurba�kanlar� taraf�ndan at�lm��t�r.

Üniversite taraf�ndan 1994 y�l�nda, 100 hektarl�k bir arazi üzerinde olu�turulmaya ba�lanan Botanik Bahçesi, Türkistan bölgesi ikliminin yumu�amas�na ve çevresinin ye�illendirilmesine büyük katk� sa�lamaktad�r. Botanik Bahçesi’nde 127 türden olu�an yakla��k 50.000 a�aç bulunmaktad�r.

Üniversite bünyesinde yayg�n e�itim programlar�yla bir meslek kazand�rmak ve piyasan�n ihtiyaç duydu�u alanlarda meslek eleman� yeti�tirmek amac�yla Yayg�n E�itim Merkezi kurulmu�tur.

Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi’nde uluslararas� ili�kilerin geli�tirilmesi amac�yla sürekli çal��malar yap�lmakta olup, yurt d��� bilim merkezleriyle s�k� irtibatlar sa�lanm��t�r. Türkiye, M�s�r, Çin, Polonya ve BDT ülkeleri ba�ta olmak üzere Avrupa ve Asya’da 25 yüksek ö�retim kurumu ile i�birli�i anla�malar� imzalanm��t�r. Hacettepe, Gazi, �stanbul Üniversitesi ba�ta olmak üzere toplam 8 Türkiye Üniversitesiyle ��birli�i Protokolleri imzalanm��t�r. Bu protokoller gere�i, üniversite ö�rencileri Türkiye’de bir dönem veya bir y�l süreli e�itim görebilmekte ve staj yapabilmekte, Türkiye ö�retim üyeleri Türkistan’a uzun süreli ve k�sa süreli olarak ders ve konferanslar vermeye gönderilmekte, Kazak ö�retim elemanlar� ve doktorlar bilgi görgü ve dil kurslar� için Türkiye’ye gelmektedirler.

2013-2014 e�itim-ö�retim y�l�ndan itibaren üniversitede uzman yeti�tirme yetkilerine ve ihtisasl�klar�na dayal� bir geli�me program� kabul edilmi�tir. Dünya QS s�ralamas�na göre ilk 100’e giren üniversitelerin müfredat programlar� incelenerek tüm uzmanl�k alanlar�nda e�itim planlar� yeniden haz�rlanm��t�r.

Üniversitenin bilimsel çal��malar�ndan en önemlisi, bütün Türk Dünyas�n�n ara�t�rma faaliyetlerine büyük katk�da bulunan 2002 y�l�ndan itibaren Türkistan’da ba�lat�lan Türkoloji Kongreleridir. Ola�an 5. Kongre Nisan 2013’te düzenlenmi�; kongre çal��malar�na Almanya, Japonya, Polonya, Macaristan, Çin, Rusya, M�s�r, ABD, �ran, Mo�olistan, Gürcistan ve bütün Türk dünyas� ülkelerinden toplam 600 civar�nda bilim adam� kat�lm��t�r.

2013 y�l�nda üniversitenin akademik personeli taraf�ndan hakemli dergilerde 49 makale yay�nlanm��, 6 uluslararas� konferans ve sempozyum düzenlenmi�, devlet bütçesi kaynaklar�ndan 15 bilimsel proje yap�lm��, 49 ö�retim üyesi ve bilim adam� ulusal ödül almaya lay�k görülmü�, 3 bilimsel ara�t�rma laboratuvar� uluslararas� standartlara uygun bir �ekilde akredite edilmi�, 45 ö�retim üyesi ve bilim adam� yurt d���nda hizmetiçi e�itim kurslar�na kat�lm�� veya mesleki ihtisasl�klar�n� artt�rm��t�r. Ayr�ca, üniversitenin Mütevelli Heyeti Ba�kanl���’nca SSCI ve birçok uluslararas� indeks taraf�ndan taranan Türk Dünyas� Sosyal Bilimler Dergisi Bilig ç�kar�lmaktad�r.

Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi sporda da büyük ba�ar�lara imza atm��t�r. Sidney Olimpiyatlar� (2004) �ampiyonu Bekzat Sattarhanov, Sidney Olimpiyatlar� (2004) gümü� madalya sahibi Muhtarhan Dildabekov, London Olimpiyatlar� (2012) bronz madalya sahibi Akjürek Tanatarov sadece üniversitenin de�il, bütün Kazakistan ve Türk Dünyas�n�n gururudur. 2012 y�l�ndan bu yana dünya �ampiyonalar�nda 3 madalya, Asya �ampiyonalar�nda 33 madalya elde edilmi�tir. Üniversitenin k�zlar basketbol tak�m� birinci ligde oynamaktad�r.

�ki devlet taraf�ndan deste�i sa�lanan üniversiteyi May�s 2010’da Türkiye Cumhurba�kan� Abdullah Gül ve Kazakistan Cumhurba�kan� Nursultan Nazarbayev ziyaret etmi�lerdir. May�s 2012’de Türkiye Cumhuriyeti Ba�bakan� Recep Tayyip Erdo�an üniversitede mezuniyet törenine kat�larak dereceye giren ö�rencilere diplomalar�n� vermi�tir. 2013 y�l�nda Türkiye Cumhuriyeti D��i�leri Bakan� Ahmet Davuto�lu üniversiteyi ziyaret etmi� ve bir konferans vermi�tir.

Sonuç olarak, Ahmet Yesevi Uluslararas� Türk-Kazak Üniversitesi, Türk-Kazak dostlu�unun sembol e�itim kurumu olarak dünya e�itim standartlar�na uygun bütün Türk Dünyas� ö�rencilerine e�itim vermekte ve her geçen gün ba�ar�l� geli�imine devam etmektedir; yan� s�ra tüm Türk Dünyas� aras�ndaki e�itim, kültürel ve bilimsel ili�kilerin geli�mesine önemli katk� sa�lamaktad�r.

Kaynak: http://www.ayu.edu.tr/static/kitaplar/turk_topluluk_almanak.pdf